Serdecznie zapraszamy do lektrury wystąpienia Beaty Maciejewskiej na Europejskim Forum Gospodarczym w dniu 01 czerwca 2010Szanowni Państwo,
Witam serdecznie na prezentacji raportu Zrównoważony rozwój metropolii Silesia. Nazywam się Beata Maciejewska, jestem dyrektorką Fundacji Przestrzenie Dialogu, która jest wydawca opracowania. To mała, mobilna fundacja, grupująca grono znakomitych ekspertów i ekspertek z rożnych dziedzin. Jedną z takich osób jest Dariusz Szwed, główny autor niniejszego raportu, stały współpracownik Fundacji, ekonomista, ekolog, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju, przewodniczący rady programowej Zielonego Instytutu, doradca wielu organizacji pozarządowych, a także grupy Zielonych w Parlamencie Europejskim.
Dariusz Szwed jest autorem drugiej, eksperckiej i szczegółowej części raportu dot. wybranych polityk sektorowych, którą państwu wkrótce zaprezentujemy. Z kolei ja jestem autorką części poświeconej podstawom zrównoważonego rozwoju, kwestiom społecznym, rynkowi pracy oraz wyrównywaniu szans w metropolii –analizuję je w sposób bardziej przeglądowy, dziennikarski, przyjmując za perspektywę swoje dotychczasowe doświadczenia, jako byłej dziennikarki „Gazety Wyborczej”, „Newsweeka”, „Przekroju”, a od około 6 lat także działaczki politycznej i edukatorski społecznej w zakresie równości szans, rozwoju lokalnego i praktyk antydyskryminacyjnych. Prezentując nasze grono warto wspomnieć jeszcze o osobach współpracujących przy powstaniu raportu: Małgorzacie Tkacz-Janik – także z Fundacji Przestrzenie Dialogu, wykładowczyni akademickiej, feministce, liderce społecznej na Śląsku działającej na rzecz równych szans, oraz Bartłomieja Kozka, warszawskiego działacza społecznego i publicystę internetowego zainteresowana m.in. ekospołeczną gospodarką rynkową i polityką społeczną. Kończąc przedstawianie się chciałabym jeszcze przedstawić współwydawcę naszej publikacji – Fundację im. Friedricha Eberta, jedną z największych niemieckich fundacji, posiadających około 100 oddziałów na całym świecie, w tym także w Polsce. FES to fundacja wyznająca i wdrażająca ideały socjaldemokracji, w tym m.in. wspiera kształcenie polityczne i społeczne w różnych dziedzinach. Cieszymy się kilkuletnią współpraca z FES.
Przechodząc do raportu Zrównoważony rozwój Metropolii Silesia na wstępie chcielibyśmy odpowiedzieć na pytania:
Dlaczego taki raport? Komu jest potrzebny? Na czym się skupia? Skąd wzięła się jego idea?
W odpowiedzi na te pytania należy wskazać po pierwsze na fakt powstania wielozadaniowego związku metropolitalnego grupującego 14 miast Śląska i Zagłębia, tworzących Metropolię Silesia. Jest to pionierska inicjatywa w Polsce, o ogromnym znaczeniu. Od razu więc pojawiają się pytania, nadzieje i oczekiwania. Jaka metropolia? Na jakich ideologicznych podstawach będzie się opierała? Kto i w jaki sposób będzie nią zarządzał itd. Jakie będzie miała priorytety?
Biuro Górnośląskiego Związku Metropolitalnego zaprezentowało pewną wizję rozwoju Metropolii, która jest – z naszej perspektywy – przede wszystkim wylistowaniem głównych inwestycji materialnych. My – uznając wartość tak ważnej inicjatywy, jaką jest powołanie GZM, analizujemy proponowane kierunki rozwoju i strategie pod kątem zrównoważonego rozwoju. Nasze opracowanie jest więc Analizą dokumentu:
Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r. zawierającą propozycje dotyczące zrównoważonego rozwoju obszaru metropolitalnego.
Drugim czynnikiem, który spowodował, że napisaliśmy rzeczony raport jest zrównoważony rozwój – konstytucyjna zasada w Polsce a jednocześnie podstawa rozwoju w Unii Europejskiej. Definiowany jest jako „Rozwój odpowiadający potrzebom dnia dzisiejszego, który nie ogranicza zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania ich potrzeb”.
W zrównoważonym rozwoju pod uwagę brane są czynniki gospodarcze, społeczne i ekologiczne, a takie definicje jak rozwój, zysk, dobrobyt – ulegają zmianie. Spójrzmy na tę zmianę na przez pryzmat współczesnych metropolii w Europie: nie są już one z definicji miejscem rozwarstwienia i kontrastów czyli – nie-rowności – wręcz odwrotnie: prześcigają się w ocenach, która z nich jest bardziej przyjazna człowiekowi i środowisku, bardziej efektywna energetycznie, skuteczniej przeciwdziała zmianom klimatycznym, jest atrakcyjniejszym ośrodkiem twórczości i innowacji.
Jako autorzy niniejszego opracowania postawiliśmy wiec sobie pytanie: czy metropolia Silesia może się rozwijać w zrównoważony sposób i jakie warunki należy spełnić żeby tak się stało. Podstawą naszej pracy była anali¬za wielu dokumentów strategicznych, opracowań itd., a także efekty kilkudziesięciu spotkań z pre¬zydentami miast wchodzących w skład GZM oraz osobami reprezentującymi media, sztukę, kulturę, organizacje pozarządowe, biznes itd.
Obecnie prezentujemy wyniki naszej pracy. Wkrótce organizować będziemy warsztaty, szkolenia i kolejne konferencje na zaprezentowane w raporcie tematy.
Można powiedzieć, że próbujemy na mapę Metropolii Silesia nałożyć siatkę zrównoważonego rozwoju, który jest najbardziej pożądany i zgodny z politykami europejskimi jeśli chodzi o rozwój miast.
Raport zbudowaliśmy w następujący sposób:
CZĘŚĆ PIERWSZA
Podstawy zrównoważonego rozwoju metropolii
• Czym jest zrównoważony rozwój
• Czy metropolie mogą rozwijać się w zrównoważony sposób
• Zarządzanie metropolią
• Rynek pracy – wybrane propozycje
• Wyrównanie szans – wybrane propozycje
CZĘŚĆ DRUGA
Filary zrównoważonego rozwoju metropolii
• Demokracja energetyczna
• Zrównoważona mobilność
• Społeczeństwo recyklingu
•
Wybrane z tych części chcielibyśmy teraz państwu skrótowo zaprezentować:
Jak już wspomniałam podstawa naszego myślenia jest przekonanie że metropolie mogą rozwijać się w zrównoważony sposób. Za wzór – na razie niedościgniony – stawiamy sobie współczesne metropolie europejskie, które prześcigają się w ocenach, która z nich jest bardziej przyjazna człowiekowi i środowisku, bardziej efektywna energetycznie, skuteczniej przeciwdziała zmianom klimatycznym, jest atrakcyjniejszym ośrodkiem twórczości i innowacji.
Ale co to oznacza? W jaki sposób przełożyć zrównoważony rozwój na konkrety. Aby odpowiedzieć na to pytanie prezentujemy przykłady nowoczesnych miar i podejść do rozwoju:
Współczesne wskaźniki: ekologia
Pierwszy europejski ranking 30 zielonych miast – European Green City Index – zaprezentowany w grudniu 2009 w Kopenhadze, przedstawia obraz potrzeb i wyzwań, przed jakimi stoją dzisiejsze metropolie.
Studium opracowane przez The Economist Intelligence Unit na zlecenie firmy Siemens objęło 30 największych miast Europy – głównie stolic, które oceniano w ośmiu kategoriach:
emisji CO2,
energetyki,
budownictwa,
transportu,
gospodarowania wodą,
jakości powietrza,
usuwania śmieci i wykorzystania gruntów,
troski o środowisko.
Kolejne nowe wskaźniki atrakcyjności nowoczesnego społeczeństwa miast-regionów i metropolii:
– wskaźnik bohemy artystycznej (Bohemian Index) – określa odsetek aktywnych zawodowo artystów i muzyków w danej miejscowości. Jest jednym z najbardziej precyzyjnych wskaźników rozwoju w zakresie przewidywanej wysokości populacji czy koncentracji zaawansowanych technologii. Spośród 20 regionów o najwyższym wskaźniku bohemy artystycznej, 11 znajduje się w pierwszej dwudziestce regionów najbardziej innowacyjnych;
– wskaźnik odlotowości (Coolness Index) – wskaźnik tworzony na podstawie odsetka populacji w wieku 22 do 29 lat, intensywność życia nocnego (ilość barów, klubów nocnych itd. na mieszkańca) i kultury (liczba galerii sztuki i muzeów na mieszkańca);
– wskaźnik różnorodności (Gay Index lub Diversity Index) – miara odsetka osób w danej społeczności otwarcie deklarujących orientację odmienną od heteroseksualnej. Wskaźnik różnorodności jest silnie powiązany z koncentracją zaawansowanych technologii: im bardziej rozwijają się zaawansowane technologie, tym wyższy jest wskaźnik różnorodności;
– wskaźnik talentu (Talent Index) – określa odsetek osób w danej społeczności o wysokich kwalifikacjach i wyższym wykształceniu; wskaźnik ten jest bardzo silnie skorelowany ze wskaźnikiem różnorodności, co oznacza, że utalentowani ludzie wybierają do życia i pracy miejsca o wysokim stopniu różnorodności demograficznej, wysokim stopniu otwartości i ze stosunkowo niskimi barierami wejścia w środowisko.
Inne zagadnienie, niezwykle ważne w rozwoju metropolitalnym – a wg. Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego najważniejsze – to nowoczesne zarządzanie. Temu zagadnieniu poświęcamy cały rozdział pt. Zarządzanie metropolią, którego główna teza brzmi: „Dbałość o sprawy publiczne oraz budowanie metropolitalnej tożsamości to najważniejsze zadania władz metropolii. Realizacja tych zadań wymaga innowacji w zarządzaniu.”
Z rozmów z prezydentami, radnymi, ludźmi biznesu wynika, iż podstawowe wyzwania dot. zarządzania to:
1. Narzędzia do działania
Metropolia Silesia ma przejąć zadania, z którymi nie radzą sobie pojedyncze gminy, ale na realizację tych przedsięwzięć na razie brak środków. Budżet GZM w 2008 roku wynosił około 2,5 miliona złotych, z czego 1/3 przeznaczono na utrzymanie samego biura. Dla porównania: Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, zajmujący się organizacją transportu zbiorowego (ale nie dysponujący własnym taborem transportowym), wydaje rocznie ponad 430 milionów złotych.
2. Integracja interesów
W zgromadzeniu4 i zarządzie5 GZM zasiadają głównie prezydenci i wiceprezydenci miast, czyli politycy wybrani przez mieszkańców poszczególnych miejscowości. Oznacza to, że gdy interes metropolii nie pokrywa się „literalnie” z interesem poszczególnych miast (a niemal nigdy tak się nie zdarza), to wspólne działania są trudne do przeprowadzenia.
3. Równość szans
W GZM prym wiodą największe miasta i prezydenci najdłużej sprawujący swój urząd. To oni wyznaczają kierunki działań, podejmują decyzje i są liderami opinii. W zaawansowanych demokratycznie strukturach starano by się stworzyć takie wewnętrzne mechanizmy, które pozwalałyby wyrównać szanse wszystkich uczestników struktury.
Jak wiec usprawnić działanie metropolią:
1. Pogłębiona wiedza.
2. Więcej kształcenia.
3. Rotacyjne przewodnictwo.
4. Obowiązek i współodpowiedzialność, także finansowa.
5. Politycy tworzą wizje, menedżerowie zarządzają.
6. Kreowanie rozwiązań długofalowych, uporządkowanych.
7. Nowoczesne spojrzenie, nowoczesna integracja polityk.
Dziękuję za uwagę i oddaję głos mojemu koledze Panu Dariuszowi Szwedowi, który zaprezentuje swoją część raportu, w tym rozwiązania w zakresie wybranych polityk sektorowych.